Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi'nde sağlıklı özgüvenin ne olduğunu, gelişim sürecini ve düşük ve aşırı özgüvenin etkilerini ele aldı. Ayrıca, özgüveni güçlendirmek için uygulanabilecek psikolojik yaklaşımlar hakkında bilgiler verdi.
S sağlıklı özgüvenin temel bileşenleri
Özgüven, bireyin kendi değeri hakkındaki genel değerlendirmesidir. Candaş Demir, "Özgüven, kendi değerini bilme, yeteneklerine inanma ve hayatın getirdiği zorluklarla başa çıkabilme kapasitesidir." diyerek sağlıklı özgüvenin önemini vurguladı. Sağlıklı özgüvenin temel bileşenleri arasında gerçekçi öz-değerlendirme, kendi değerini kabul etme, hata yapmaya açık olma, bağımsızlık ve sosyal uyum yer almaktadır.
Düşük ve aşırı özgüvenin etkileri
Özgüvenin genetik yatkınlıkla ilgili olabileceğine ama çoğunlukla çevresel faktörler ve yaşam deneyimleriyle şekillendiğine dikkat çeken Demir, çocuklukta verilen bakımın ve başarı ile başarısızlık karşısında tutumların özgüvenin temelini oluşturduğunu belirtti. Düşük özgüven, sosyal kaygı, depresyon, çekingenlik ve karar verme zorlukları gibi durumlara neden olabilmektedir. Aşırı özgüven ise narsistik eğilimler olarak yorumlanabilecek davranışlarla kendini gösterebilir; bu da empati eksikliği ve hataları kabul edememe gibi sonuçlar doğurur.
Hatalar, özgüveni artırmak için birer deneyimdir
Candaş Demir, sağlıklı bir özgüven dengesinin kurulabilmesi için bireylerin kendi güçlü ve zayıf yönlerini objektif bir şekilde değerlendirmeleri gerektiğinin altını çizdi. Hataların yaşamın bir parçası olduğu ve bunların öğrenme fırsatları sunabileceği vurgulandı. Hata yaptıktan sonra "Bundan ne öğrenebilirim?" gibi sorular sormanın özgüveni artırabileceği ifade edildi.
Hedef belirleme ve içsel konuşmalar
Özgüvenin geliştirilmesi için küçük ve ulaşılabilir hedefler belirlemenin önemine değinen Demir, bilişsel davranışçı terapinin bireyin kendisi hakkındaki inançlarının özgüveni etkilediğini sözlerine ekledi. Olumsuz iç konuşmaların, "Ben bunu yapamam" gibi ifadelerin düşük özgüvene yol açabileceği belirtildi. Bunun yerine, "Elimden gelenin en iyisini yapıyorum" gibi olumlu bir iç diyalogun güveni artırabileceği dile getirildi.
Bedensel olarak kendimizi nasıl ifade ediyoruz?
Demir, beden dilinin bireyin kendisine olan algısını etkilediğini belirtti. Yapılan bir araştırma, dik duruş ve geniş beden hareketlerinin stres seviyesini düşürdüğünü ve bireyin kendini daha güçlü hissetmesine katkı sağladığını ortaya koymuştur.
Yeni deneyimlere açık olmak
Demir, özgüveni artırmanın en etkili yollarından birinin yeni deneyimlere açık olmak olduğunu belirtti. Yeni beceriler öğrenmenin ve sosyal ortamlara girmeye cesaret etmenin bireyin kendine güvenini artırabileceği ifade edildi. Bununla birlikte, bireylerin ilerlemelerini kendi geçmişleriyle değerlendirmeleri, sağlıklı bir özgüven gelişiminde önemli bir unsurdur.
Son olarak, Candaş Demir özgüveni "bir kas gibi" değerlendirdi; ne kadar çalıştırılırsa o kadar güçleneceğini vurguladı. Sosyal karşılaştırma teorisine göre, kişilerin kendilerini başkalarıyla kıyaslayarak özgüvenlerini şekillendirdiklerine de dikkat çekti. Amaç, kendi gelişimine odaklanmak ve kişisel ilerlemeyi değerlendirmektir.
